In het kader van de synodale weg organiseerden we op dinsdag 7 november in PC Winxel een gesprekavond over pastorale zorg voor ouderen. Er waren 14 geëngageerde mensen aanwezig, zowel uit de parochies als uit zorgvoorzieningen. Hieronder vind je het verslag van die bijeenkomst.
Algemene aandachtspunten in de zorg voor ouderen en structurele ondersteuning
Welke zorg voor welke ouderen ?
- Er zijn heel uiteenlopende ouderen publieken, die allemaal, maar verschillende behoeften hebben : materiele noden, eenzaamheid, omgaan met ziekte … sommigen vragen helemaal geen zorg of aandacht. Algemeen kan worden gesteld dat eenzaamheid bij alle bevolkingscategorieën voorkom.
Volgens een onderzoek van de Vlaamse overheid, vgl. https://www.vlaanderen.be/vlaamse-regering/vlaamse-veerkracht/dashboard-vlaamse-veerkracht/gezonde-groei/eenzaamheid Daaruit blijkt ook dat eenzaamheid het grootste is onder de leeftijdscategorie 55 – 65 jaar. Meer cijfers zijn te vinden op: https://lookerstudio.google.com/embed/reporting/7e11980c-3350-4ee3-8291-3065cc4e90c2/page/ykUGC voor een uitgebreid rapport. - Behoeften zijn niet in de eerste plaats spiritueel, maar vooral contact en via dat contact erkenning, nieuws uit de buurt hebben, klankbord (anders dan de eigen kinderen). Soms – meestal door externe omstandigheden – is er ook ruimte voor verdieping (bv. Wanneer iemand uit de omgeving euthanasie gevraagd heeft), maar dit moet van de mensen zelf komen. Ook voor een stuk in het oog houden of alles nog in orde is en lukt of desnoods familie/instanties verwittigen.
- Voor veel eenzame ouderen is mobiliteit een groot probleem. Betrekken we dat op de Woon Zorg Centra, dan is vervoer naar activiteiten altijd een groot probleem. Wellicht zouden de bewoners graag naar de mis gaan, maar vervoer is niet voorhanden. Voorstel is om een KerkCarPool op te richten van mensen die een auto hebben om mensen naar de kerk te vervoeren. Dit in samenwerking met de betreffende WZC
- We moeten ons niet noodzakelijk ontfermen over praktische diensten, maar het is wel nuttig vlot de weg te kennen naar deze diensten, zoals poetsdiensten, warme maaltijden, verpleging, familie hulp, vervoersaanvragen en mogelijk de oudere op weg helpen om hiermee in contact te komen.
- Wij moeten niet beslissen voor ouderen over hun behoeften, maar vertrekken vanuit hun bevraging. Zowel vanuit een individuele bevraging, maar ook in overleg met andere organisaties die met ouderen werken. (zie verder)
- Communicatie met ouderen die zorg behoeven, moeten een combinatie van digitaal en papier zijn.
76 % (vrouwen 76 %, mannen 75 %) van de Belgische particulieren (16 tot 74 jaar) gebruiken het internet om te communiceren via sociale netwerken. Het percentage huishoudens dat toegang heeft tot internet is in 2022 verder gestegen tot 94%. In 2017 was dat 86% en in 2012 slechts 78%. 87% van de ouderen tussen 55 en 64 jaar en 73% van de ouderen tussen 65 en 74 in België hebben tijdens de laatste drie maanden het internet gebruikt. 22% van de ouderen deden dat nog nooit. Voor die categorie is ‘ouderwetse’ communicatie met flyers nuttig. - Zorg voor ouderen vertrekt ook vanuit onze alledaagse houding naar elkaar. Heel eenvoudig stellen we voor om gewoon te proberen praatjes aan te knopen op straat, te beginnen met mensen goedendag te zeggen. Een praatje op straat doet ouderen altijd goed. Wellicht is het van daaruit mogelijk om het ook eens over de kerk te gaan hebben.
Ondersteuning uit hogerhand werd beperkt naar voor gebracht. Enkele pistes :
- Er kan van hogerhand resources ter beschikking gesteld worden voor coördinatie/animatie van meer losse vrijwilligers en overleg met andere organisatie
- Er zijn weinig jongere vrijwilligers om iets te doen om de eenzaamheid onder ouderen op te lossen. Steeds minder jonge mensen willen zich inzetten voor langdurige engagementen. Wel voor kortstondige, specifieke inspanningen. Dat kan voor sommige zorg evenementen wel nuttig zijn. Er is echter ook structureel langdurig engagement en coördinatie nodig, dus met vaste leden.
- De leeftijdscategorie tussen 65 – 75 jaar heeft meer vrije tijd dan millenials en generatie Z. Ouderen binnen die categorie beschikken over meer vrije tijd, geld en mogelijkheden. Het moet mogelijk zijn om die categorie te mobiliseren voor vrijwilligerswerk. Vaak weet men niet waar men voor vrijwilligerswerk moet zijn; de animo om mee te werken is er beslist.
- Daarnaast zijn er heel wat bestaande organisaties met als doelgroep ouderen. Het is niet altijd even duidelijk welke organisaties zich waarmee bezighouden Daartoe is een inventarisatie op lokaal niveau nodig. Voor een stuk gebeurt dat al door andere instellingen, bv. Door OAR in Herent(overlegorgaan tussen 7 Herentse Seniorenverenigingen), het Sociaal Huis, Okra, …
- Een specifieke mogelijke bron voor coordiantie zijn Stafmedewerkers in de grotere zorginstellingen, die voor de coördinatie met de parochie kunnen zorgen en op die manier zelf het initiatief nemen. Gelet op het vorige punt kan samenwerking met WZC’s handig zijn om ouderen te bereiken, niet alleen intramuraal maar ook buiten deze zorgorganisatie. WZC beschikken over de knowhow, lokaliteiten en faciliteiten om met eenzame ouderen in contact te treden. In het geval van Herent is WZC Bethlehem bereid om optimaal samen te werken met dit doel.
- Financiering van kleine aankopen voor de ouderen. Wordt nu meestal vanuit parochiekas gedaan of gemeentelijke subsidiering, die veel administratief werk vergen.
Concrete vormen om zorg voor ouderen te organiseren
Streaming van vieringen als manier om ouderen bij de parochie en de viering betrokken te houden (opgestart door Corona maar verdergezet omwille van nut voor wie thuis zitten). Dit bestaat nu voor één parochie (Herent), maar zou over meer parochies kunnen gebeuren, want vergt wel materiaal, ervaring en uitbating.
Aantal concrete suggesties :
- Samen gelezen teksten tonen of goed laten voorlezen
- Ook (deel van) de kerkgangers in beeld brengen, mits hun akkoord
- Nood om bij de mensen thuis alles materieel te installeren/voor te bereiden dat ze “met één druk op de knop” en een briefje weten hoe ze kunnen volgen.
- Ook uitvaarten streamen : ook deze vieringen worden geapprecieerd door ouderen die fysiek niet meer naar de viering kunnen komen en zijn ook bruikbaar als herinnering, voor vrienden en familie in het buitenland
“Klassieke” individuele bezoeken aan ouderen, zoals georganiseerd door Samana of neutrale organisaties (bv. Vitamientje). Vergt “actieve” leden die enkele tot tiental ouderen onder hun vleugels nemen en deze een paar keer per jaar tot maandelijks bezoeken. Vergt ook coördinatie en administratieve ondersteuning. Af en toe wordt ook een klein “geschenkje” bv. Vanuit parochie meegebracht.
Speciale vieringen. Ouderen die niet meer naar de parochie kunnen komen kunnen toch één of enkele keren per jaar bij parochie betrokken worden, hetzij door bij speciale vieringen via vrijwilligers mensen op te halen en daar een speciale viering rond te maken, hetzij door een parochieviering in de zorginstelling te organiseren. De kerk kan ook gastvrijer gemaakt worden voor ouderen, bv. Door een aantal ruimere of comfortabelere stoelen te voorzien.
Digitale of papieren nieuwsbrief van de parochie. Als de parochie beschikt over een goede nieuwsbrief (zoals Herent), kan ook die gebruikt worden om ouderen betrokken en geïnformeerd te houden bij de parochie. Voor sommigen kan het nuttig zijn deze af te drukken en op papier te bezorgen of een aantal exemplaren achteraan in de kerk te voorzien. Hij kan ook ter beschikking gelegd worden in de zorgcentra voor ouderen.
Samenwerking met andere lokale organisaties. Zorg voor ouderen ontstond in Corona ook spontaan in de buurten. (bv. Boodschappen doen …) We hoeven het als parochie niet altijd zelf of vanuit de parochie te doen … we kunnen het ook in gang zetten. Soms kan het feit dat de aanpak “vanuit de zuil” komt, afremmend werken, t.o.v. een “neutrale” organisatie (bv. Vitamientje). Er werden voorbeelden van samenwerking gegeven uit Winksele, Herent, en “Zorgzame Buurt Comités” (zie ook het punt organisatie en coordinatie hierboven)
Jongeren en ouderen samenbrengen. Er is wederzijdse interesse om elkaar te ontmoeten. Dat kan bijvoorbeeld door catechese werking en ouderenzorg een keer samen te brengen in een gemeenschappelijke activiteit, zoals zingen, knutselen, …
Voordelige warme maaltijden (bv. Bij OCMW) zijn ook manieren om ouderen in contact te brengen met anderen. (bv. Oude Synagoge Harderwijk, bv. De warme maaltijdcentra of aan huis diensten van de OCMW’s)
Eindelevensbegeleiding. Er werd op Vlaams vlak een “amfora” techniek uitgewerkt, specifiek gericht op eindelevensbegeleiding, waarbij een gevormde begeleider, ouderen “interviewt” met een aantal zingevingsvragen over wat hen gelukkig maakt, waar ze trots of ongelukkig over zijn, hoe ze willen herinnerd worden, hoe ze hun einde hopen te beleven … en dit dan ook in de vorm geven van een boekje dat de oudere kan overhandigen aan wie het wil. Dergelijke vragen moeten liefst wel spontaan komen en je moet ze ook goed kunnen kaderen.